بیو گرافی مرتضی ممیز

مرتضی ممیز از بنیان گذاران رشته گرافیک در دانشکده هنرهای زیبا و انجمن صنفی گرافیک ایران، پدر گرافیک ایران نامیده اند. او با نوآوری های متعدد و استفاده از تکنیک های جدید، تبدیل به یک گرافیست مولف و صاحب سبک شد. او با ابداعات خود، نگاه موجود در جامعه به رشته گرافیک را تغییر داد. در صفحه مشاهیر مجله فرهنگی وبلایت با زندگی نامه مرتضی ممیز ، هنرمند متولد شهریور آشنا شوید.

بسیاری از نام ها در تاریخ هنر ایران باقی مانده اند. برخی به علت داشتن استعدادی شگفت، عده ای برای ایجاد سبک و مکتبی جدید. برخی نیز همچون استاد مرتضی ممیز، برای گشودن راهی نو برای هنرمندان نسل های بعدی جاودانه شدند.

استاد مرتضی ممیز را پدر گرافیک ایران می خوانند. نه از آن جهت که لوگوهای معروف و متداول در ایران را خلق کرده، و نه از آن رو که کارنامه پرباری از طراحی ها، پوسترها و مقالات از خود بر جای گذاشته است. مرتضی ممیز پدر گرافیک نوین است؛ زیرا این رشته هنری را از یک تکنیک خرد در مجلات دهه ۴۰ به یک رشته خلاقانه چندوجهی بدل نمود. او مسیری را پیش پای دانشجویان هنر قرار داد که اکنون همه گرافیست های ایران وام دار اویند.

مرتضی ممیز، طراح گرافیک، تصویرگر و پژوهشگر هنر در چهارم شهریور ماه ۱۳۱۵ در محله مولوی تهران پا به عرصه وجود گذاشت. پدرش محمدعلی و مادرش خانم کوچک نام داشتند. درخشش و استعداد وی در امر طراحی از همان دوران کودکی هویدا بود.

در دوران نوجوانی از طریق کتابخانه ای که وابسته به سفارت لهستان بود، با مجلات لهستانی و دنیای گرافیک آشنا شد. در آن زمان هنر لهستان در اوج شکوفایی خود بود و فراتر از سبک های مرسوم در اروپا پیش می رفت. از این رو، این آشنایی، نقطه عطفی در زندگی مرتضی ممیز و سبب گرایش او به رشته گرافیک شد. ممیز در همان دوران برای کمک به مخارج خانه، تابلونویسی انجام می داد؛ اما مشکلات مالی سبب نشد تا او از علاقه اصلی خود فاصله بگیرد.

مرتضی ممیز در سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۴ مشغول به تحصیل در رشته نقاشی در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران بود و بالاخره در سن ۲۹ سالگی توانست مدرک کارشناسی خود را اخذ کند. برای فهمیدن اینکه او در آن دوران چه می کرد که تا این حد دریافت مدرکش را به تعویق انداخت، باید نگاهی به خروجی آتلیه بهرامی در آن سال ها انداخت. ممیز با فعالیت در آتلیه بهرامی، اولین سفارش طراحی جلد کتاب و لوگو خود را پذیرفت و از این طریق با اینکه هنوز یک دانشجوی رشته نقاشی بود، به صورت حرفه ای وارد عرصه گرافیک شد.

بعد از پایان دوره کارشناسی، مرتضی ممیز راهی فرانسه شد. وی در مدرسه هنرهای تزئینی پاریس در رشته طراحی غرفه و معماری داخلی، مشغول به تحصیل شد.

در بررسی عمر هنری و زندگی نامه مرتضی ممیز به نام هایی برخورد می کنیم که هر کدام به تنهایی همچون ستاره ای در آسمان فرهنگ و هنر ایران می درخشند: سهراب سپهری، آیدین آغداشلو، محمد احصایی، پرویز کلانتری و چنگیز شهوق. مرتضی ممیز در دوران تحصیل و کار در آتلیه، با این جمع بی نظیر آشنا و همکار شد. آنان را می توان نسل طلایی هنرهای تجسمی معاصر دانست.

مرتضی ممیز در پاریس با همکار و همسر آینده اش فیروزه صابری آشنا شد. فیروزه صابری دانش آموخته ادبیات فرانسه بود که در زمینه ساخت کلاژهای پارچه ای فعالیت داشت. او در سال ۷۵ بعد از ابتلا به سرطان از دنیا رفت.

مرتضی ممیز بعد از بازگشت به ایران، طرح ایجاد رشته گرافیک را در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران مطرح می کند که با موافقت مسئولین دانشکده رو به رو می شود. وی در طول سال ها تدریس در این دانشکده و بعد در دانشکده هنرهای تزئئینی و دانشگاه فارابی، دانش خود را به دانشجویان علاقمند منتقل ساخت. او رشته گرافیک را به عنوان یک رشته مستقل، خلاق، دارای ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و صنعتی به همگان شناساند و مسیر جدیدی را در مقابل چشمان دانشجویان هنر گشود.

یکی از کسانی که ممیز در طول زندگی حرفه ای خود با او آشنا شد، احمد شاملو پدر شعر سپید بود. در دهه ۴۰ گرافیست ها در مجلات، به عنوان یک تکنیسین فعالیت داشتند و فعالیتشان چندان رنگ و بوی خلاقانه نداشت. در آن زمان احمد شاملو مجله ای به نام کتاب هفته منتشر می کرد که طی آشنایی با ممیز، از او برای تقبل مسئولیت تصویرگری و طراحی گرافیک آن دعوت نمود. این همکاری قدم مهمی در زندگی کاری ممیز به حساب می آمد و بستری را فراهم کرد تا وی به صورت گسترده به گرافیک در حوزه اجتماعی بپردازد. خلاقیت ممیز سبب شد تا او به عنوان یک گرافیست صاحب سبک در جامعه هنری و فرهنگی شناخته و تثبیت شود. از آن پس ممیز به الگویی برای سایر گرافیست های جوان بدل شد.

آنچه برای ممیز شهرتی ماندگار پدید آورد، طراحی لوگو یا نشانه سازمان ها و مراکز مختلف بود. علامت استاندارد ایران، معروف ترین لوگوی ممیز است که برای هر ایرانی نمادی آشنا است. در کنار آن طراحی لوگوی شهرداری تهران، سازمان آتش نشانی، سایپا، شهرداری اصفهان، موزه رضا عباسی، سازمان ورزش زنان کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تنها تعدادی از مجموعه وسیع نشانه هایی است که از او به یادگار مانده است.

مرور بر زندگی نامه مرتضی ممیز نشان می دهد که علاوه بر طراحی گرافیک و تصویرگری برای امور تبلیغاتی، جلد کتاب، طراحی لوگو و طراحی پوستر فیلم، امور هنری دیگری همچون طراحی صحنه و لباس تئاتر و سینما، طراحی و کارگردانی انیمیشن، مدیریت هنری مجلات، تصویرگری کتاب کودک را نیز تجربه کرد که در همگی آن ها توانایی های قابل ستایشی از خود بروز داد.

وی همچنین از بانیان تاسیس انجمن گرافیک، رییس هیئت مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، مشاور هنری و داور چندین جشنواره و نمایشگاه در ایران و سایر کشورها بود. دیگر عناوین و مسئولیت های ممیز نیاز به فهرستی بلند بالا دارد.

اگر ممیز تنها خود را مشغول به خلق آثار می کرد و با روندی که هنر گرافیک در ایران پی می نمود، مخالفتی نمی کرد، بدون شک دچار انتقادات بسیار نمی شد. اما او روحیه ای پویا و پر تلاش داشت و در پی آن بود تا اگر خود به پیشرفتی نائل آمده، امکان پیشرفت را برای سایرین نیز فراهم آورد. از این رو در روند امور اجرایی با برخی انتقادات روبه رو می شد.
بررسی زندگی نامه مرتضی ممیز نشان می دهد که موافقان بسیاری هم دارد. به عنوان نمونه، آیدین آغداشلو نقاش پیشکسوت درباره ممیز عنوان کرد: “مرتضی ممیز، انسانی پویا و جست‌وجوگر، یکی از پرکارترین و تاثیرگذارترین هنرمندان گرافیک ایران بود که با سرسختی و استقامت نام گرافیک و گرافیست را در کشور ما جا انداخت.”

در سال ۱۳۶۵ ممیز طرح برگزاری اولین دوسالانه گرافیک ایران را ارائه داد. وی با حمایت و پیگیری های خود سبب برگزاری این نمایشگاه شد. در دوره های بعدی برگزاری این مسابقه بزرگ، او مدیریت چند دوره را بر عهده گرفت.

ممیز نمایشگاه های انفرادی بسیاری در ایران و دو نمایشگاه در آلمان برگزار کرد. در بیش از ۷۰ نمایشگاه گروهی در کشورهای مختلف مانند آلمان، فرانسه، بلژیک، فنلاند و آمریکا نیز حضور یافت.

استاد برجسته فرهنگستان هنر و دریافت نشان عالی فرهنگ و هنر از رییس جمهور ایران سال ۱۳۸۳
چهره ماندگار سال ۱۳۸۲
دریافت سیمرغ بلورین بهترین پوستر از جشنواره فیلم فجر
جایزه بهترین طراحی کتاب کودک

مرتضی ممیز بعد از گذراندن سال ها بیماری در سال ۱۳۸۴ در اثر ابتلا به سرطان درگذشت. پیکر او در کردان کرج آرام گرفت.

او که چندین سال مدیر گروه گرافیک و عکاسی دانشکده هنرهای زیبا بود، با تلاش برای شناساندن رشته گرافیک به جامعه فرهنگی، افزودن تکنیک های جدید و نشان دادن توان این رشته در انتقال مفاهیم اجتماعی سبب شد تا او برای همیشه به عنوان پدر گرافیک ایران شناخته شود.

ممیز گفت بمان و بجنگ!

«زمانی که دانشجو بودم در نشریه‌ای که با عقایدم همسو نبود به‌عنوان طراح مشغول بودم و از این نظر دچار تضاد درونی بودم و برای رهایی از این دودلی با استاد مشورت کردم که گفتند: بمان و بجنگ.»

به گزارش خبرنگار سرویس هنرهای تجسمی ایسنا، این جمله‌ها را فرزاد ادیبی – هنرمند گرافیست و از شاگردان مرتضی ممیز – به بهانه‌یدهمین سالگرد درگذشت او گفت.

پنجم آذرماه سال‌روز درگذشت مرتضی ممیز است. مردی با چهره‌ی خاص که بعد از گذشت ۱۰ سال از درگذشتش هنوز هم نام او در هر جا که حرفی از گرافیک باشد به نیکی برده می‌شود.

مرتضی ممیز کسی است که در سال ۱۳۴۸ پیشنهاد ایجاد رشته گرافیک را به دانشکده‌ی هنرهای زیبا ارائه کرد و باعث شکل‌گیری یکی از رشته‌های پرطرفدار هنری در دانشگاه‌ها شد. ممیز با این کار، خود را به‌عنوان «پدر گرافیک ایران» به جامعه هنری معرفی کرد.

فرزاد ادیبی – گرافیست – در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره‌ی ویژگی‌های شخصیتی این هنرمند گفت: مرتضی ممیز کسی بود با بهره‌ی هوشی بالا و حس فوق‌العاده‌ی هنری که این دو ویژگی در ویژگی‌های عمیق انسانی او ریشه داشت. وی شخصیت منحصربه‌فردی داشت و در هر شغلی با هر رتبه‌ای می‌توانست تأثیرگذار باشد. او قبل از این‌که هنرمند باشد، یک انسان خودساخته بود که توانست در حرفه‌ی گرافیک تأثیرات به‌سزایی بگذارد و عقاید و دیدگاه‌هایش را تثبیت کند.

او ادامه داد: ممیز به هر حرفه‌ی دیگری هم که وارد می‌شد – مثل فیزیک یا پزشکی – قطعا می‌توانست تأثیرگذار باشد و این به ویژگی‌های شخصیتی او برمی گردد. او به‌تنهایی می‌توانست در هر حرفه‌ای زوایای ناشناخته‌ای از آن را به دیگران بشناساند و تأثیر مثبتش را بگذارد.

این هنرمند همچنین بیان کرد: او در همه‌ی رشته‌های هنرهای تجسمی صاحب‌نظر بود و برای خیلی از آثار گرافیکی‌اش، خودش عکس می‌گرفت چون در دانشکده هنرهای زیبا، نقاشی و در پاریس، طراحی دکور خوانده بود و به مبانی و مبادی هنرهای تجسمی احاطه داشت. به همین دلیل کادر، فرم و رنگ را در عکس‌هایش به خوبی رعایت کرده و قاب‌های زیبا و نویی پدید آورده است.

ادیبی گفت: مرتضی ممیز به‌جز هنرهای تجسمی مثل عکاسی، نقاشی، گرافیک که در آن‌ها سرآمد بود، شعر هم ‌گفته است. من در یکی از مجلاتی که خودش صفحه‌آرایی‌اش را انجام ‌داده بود، یک شعر نو از او با مضمون اجتماعی دیده بودم.

این گرافیست در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به خاطره‌ای از ممیز، اظهار کرد: او معتقد بود در هر شرایطی در کار فرهنگی باید ایستاد و برای اعتلای فرهنگ اصیل و گرافیک درست تلاش کرد و برای این منظور باید جنگید. یادم نمی‌رود زمانی که دانشجو بودم در نشریه‌ای که با عقایدم همسو نبود به‌عنوان طراح، مشغول بودم و از این نظر دچار تضاد درونی بودم و برای رهایی از این دودلی با استاد مشورت کردم که گفت: «بمان و هم با عقاید کهنه آن نشریه بجنگ و تلاش کن تأثیر مثبت بگذاری و هم با ذهن خودت که تمرین خوبی است برای کارهای دیگری که در آینده خواهی داشت.»

به گزارش ایسنا، ممیز برای مردم عادی هم نامی آشناست. این هنرمند بسیاری از لوگوهای معروفی را که امروز می‌شناسیم طراحی کرده است. لوگوهای «سازمان چای ایران»، «شرکت سایپا»، «موزه رضا عباسی»، «علامت استاندارد ایران»، «سازمان آتش‌نشانی» و «شهرداری تهران» از کارهای معروف ممیز در این زمینه هستند.

فعالیت او در عرصه هنر با ورود به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شکل گرفت. فعالیتی که چه پیش از انقلاب و چه در سال‌های پس از آن روندی روبه جلو داشت و باعث شد نام ممیز با هنر و گرافیک گره بخورد.

ممیز پس از یک عمر فعالیت هنری، پنجم آذرماه سال ۸۴، پس از تحمل یک دوره‌ی سخت بیماری، در بیمارستان آبان تهران درگذشت. پیکر او را در باغبان‌کلا (محلی واقع در کردان کرج) به خاک سپردند.